Recommended Sponsor Painted-Moon.com - Buy Original Artwork Directly from the Artist

Source: Health Quality and Safety Commission

1) The Diana Unwin Chair in Restorative Justice was established in January 2014. The chair serves as the focus for collaborative, interdisciplinary research and teaching on restorative justice theory and practice, both within the justice sector and beyond.

He whitiata e aro ana ki te hauora me te ako i te mamae

Ko tētahi kiriata hou, Pou hihiri, Pou o te aroha | Healing and learning from harm, e whakaatu ana i ngā kiritaki, mātanga me ngā kairangahau e kōrero ana mō ngā hua o te whai tukanga haumanu nō muri mai i tētahi mahi whakamamae ka puta i te atawhai hauora. Ka whakaahua i te mahi haumanu me te hohou te rongopai i tā te Māori titiro – ngā tukanga e rua e kī ana ka mamae te tanga me te aha ka raru ngā whanaungatanga.

Ko te tukanga haumanu tētahi huarahi e hui kotahi ai ngā tāngata i pāngia ai ki tētahi mahi whakamamae ki tētahi wāhi āhuru mōwai kia kōrero noa mō te ahatanga me te pānga ki ō rātou oranga, ā, kia whakamārama hoki nā wai te mahi, ā, mā wai hei whakaora, hei ako.

Ko te kōrero tahi te mea nui, te whakarongo atu ā-ngākau nei, te whakawhiti kōrero, te pono, te noho haepapa, te whakamana me te whakaaro ōrite.

Hei tā Jo Wailling, kairangahau ki te Centre of Restorative Justice, Te Herenga Waka, Victoria University of Wellington,[2] ko ngā mahi tirotiro o āianei ki te whakamamae he mea pono, he tika engari ka whakatinanahia ki te tuhi-reta, ki ngā pepa ōkawa, ka mutu, mā tētahi atu anō e whakatau ina mahia rānei te mahi whakamamae.

‘Nō muri mai o te whakamamae mā ngā tukanga e whai atu ana – te whāki, te tirotiro, te whakatau, me te panoni – ka nui atu pea te mamae,’ ko tāna anō.

Hei tā Graham Bidois Cameron, Pou Tikanga ki Hauora a Toi kōrero, kāore te tukanga ō āianei e tautoko ana i te Māori.

‘Me mātua mārama tātou ki te whakaaro nei ko tā tātou pūnaha he pūnaha mōrearea ki ngā whānau Māori, nā reira, kia uru mai te Māori ki te p1ūnaha e kore e tīmata i tētahi wāhi whakapono. Ka tika te mahi a pūnaha ina whakapono te tangata ki te mahi he mahi hei tautoko i a rātou; kāore te Māori e whakapono ana ki tēnei.

‘Ka kaha aro mai te Māori ki tētahi tukanga whakawhanaunga, engari anō te tukanga mōrearea o āianei. Ko tētahi tukanga hohou te rongopai he tukanga whakahoki mana, whakahoki mā te whanaungatanga. Ko tāna he tūhono tāngata me te para huarahi hei whakatau amuamu me ngā mahi kikino ki tā te Māori e mārama ana ki te oranga.’

Hei tā Charlotte Korte from Mesh Down Under – he rōpū tautoko kiritaki e tautoko ana i ngā Kiwi kua whara i te raumata hāparapara – ko te tukanga haumanu ki te mamae raumata hāparapara e ārahina ana e Manatū Hauora ka tukuna te tangata kia kōrero i ngā whakaaro.

‘Ko te rerekētanga o te pānui pūrongo i te noho tahi me te kiritaki hei whakarongo he tino nui. Nā te take raumata hāparapara i huraina he ngaukino, he mamae nunui. E hia kē ngā tau o ō mātou māharahara me te tuki upoko ki te pātū pereki, me te aha kāore he tāngata e whakarongo mai ana.

‘Ahakoa taku kore whakapono ki te tukanga haumanu i te tīmatanga, mōku ake i āianei he mahi tika i te mea kāore he take o te hoki atu, hoki atu me te whakaaro he mea ka panoni. Me mātua tautohu he aha te mahi me mahi, ina arotakengia rānei, he mahi whaitake hei aukati i te mamae,’ ko tāna.

Hei tā Tākuta Andrew Simpson, āpiha matua o mua i Te Manatū Hauora, mā te tukanga haumanu tētahi huarahi e para e tino whakarongo mai ngā mātanga hauora kia mārama ki ngā kōrero mamae o te tangata.

‘He huarahi tēnei kia whakapuaki kare ā-roto te tangata mō te pānga mai o te mamae ki a ai. Ehara i te mea he whakapae ki tētahi tangata.

‘E kore e taea e koe te whakaputa i ōu ake whakaaro tae noa kia rongohia katoatia ngā kōrero me te aha ka kawea koe ki ētahi whakaaro atu anō ina whakarongo anake tki tētahi wāhanga noa iho o te kōrero. Kua pakaru pea tētahi wāhi o te pūnaha; me pēhea e takahuri ai, me pēhea e ako ai kia kore e pā atu anō ki ētahi atu?’

Kōrero takamua

Ko Pou hihiri, Pou o te aroha | Healing and learning from harm he mea whakawhanake nā te Centre of Restorative Justice rāua ko Stella Maris mā te kōrero tahi me ngā tini rāngai hauora me ngā hoa Māori, ā, nā Kupu Taurangi Hauora o Aotearoa rātou ko He Kaupare. He Manaaki. He Whakaaro ko te Centre of Restorative Justice te pūtea tautoko.

Mōhio ana a Kupu Taurangi Hauora o Aotearoa kua whai wāhi ki te whakapai ake i tā tātou e whakaaro ana mō te whakamamae kua puta i te rāngai hauora, rāngai hauā, kia rapua he whakataunga e aroha atu ana ki ngā uara me ngā wawata o ngā tāngata katoa. I ētahi wā, ahakoa tō mātou kaha kia tino mārama ki ngā mahi whakamamae ka kino iho te mamae nā te takaroa, te reo me te tukanga i whāia. Kua kitea e mātou ka taea te mahi whakatau te mahi mō ngā tāngata katoa mā te tukanga haumanu me te hohou te rongopai, ka mutu, he akiaki i te rāngai hei whakaaro ki ēnei tukanga mō ngā tau ki mua.

Watch the video here

MIL OSI