Source: New Zealand Government
Kei te whakapau kaha te Kāwanatanga ki te whakatūnga o tētahi hōtaka tūroa e pā ana ki te whakahoutanga o te Pūnaha o te Hauora me te Hunga Whaikaha o Aotearoa hei painga mō ngā tāngata katoa.
I tēnei rā, i whakaputaina te pūrongo whakamutunga o te Arotakenga o te Pūnaha o te Hauora me te Hunga Whaikaha e te Minita, ā, he whānui te pānga o ngā tāpaenga kōrero.
“Hei tā te Arotake, he tino pai ngā mahi a te pūnaha o te hauora me te hunga whaikaha – i mātua kitea tērā āhuatanga i te hiranga o ngā mahi a ō tātou ratonga hauora i te wā o te mate urutā o COVID-19,” te kī a te Minita Hauora, a Tākuta David Clark.
“Heoi, kei te rangona hoki te taumaha o ngā mahi a ngā ratonga me ngā kaimahi hauora, waihoki he matatini tō tātou pūnaha, kua wāwāhia ngā mahi hauora.”
“Ko tētahi o ngā kitenga nui o te wā o COVID-19, ko te hiranga o tētahi ratonga hauora tūmatanui. Koia hoki te kaupapa o tēnei Arotake.
“Kei te whakatakotohia tētahi ara e pai ake ai, e tūroa ake ai te pūnaha hauora, ka āta kitea hoki ngā haepapatanga o tēnā me tēnā. Ka kaha te pūnaha hou ki te whakatutuki i ngā hiahia o ngā hapori, ki te whakahāngai hoki i ngā ratonga ki te āhua o te noho o te tangata.
“He mea nui tēnei hei whakapiki ake i ngā putanga hauora e pā ana ki te hunga he nui ō rātou matea hauora, pērā i te iwi Māori, i ngā iwi o Te Moananui-a-Kiwa, i te hunga whaikaha me ngā hapori e noho ana ki tuawhenua.
“Me whai hua ngā tāngata katoa i ō tātou ratonga hauora me ngā ratonga o te hunga whaikaha,” te kī a David Clark.
Ko ngā tāpaenga kōrero a te Arotake ēnei:
- Me tahuri ki te anga atu ki te hauora o te katoa o te taupori
- Me whakatū tētahi Hinonga Karauna hou, ko Health NZ te ingoa tōmua. Ka aronui tēnei whakahaere ki te tuku atu i ngā ratonga e pā ana ki te hauora me te hunga whaikaha me te taha pūtea.
- Me whakaheke te nui o ngā DHB ā ngā tau e rima e heke mai ana – mai i te 20 i tēnei wā ki te 8-12. Ka kopoua ngā mema katoa o ngā Poari e te Minita
- Ka whakatūria tētahi Mana Hauora Māori ki te tāpae kōrero e pā ana ki ngā āhuatanga katoa o ngā kaupapa here e pā ana ki te Hauora o te Māori. Ka aroturuki, ka tuku pūrongo hoki tēnei rōpū e pā ana ki te kounga o ngā mahi o te pūnaha mō ngāi Māori
- Ka tuituia ngā mahi a ngā whare hauora matua, ngā whare hauora ā-hapori me ngā ratonga o ngā hōhipera me ngā mātanga hauora
“Kua whakaae te Rūnanga o te Kāwanatanga ki te kaupapa o te whakahoutanga me ngā whāinga matua a te Arotake, tae atu ki ngā panonitanga e whakaheke ana i te wāwāhitanga o te pūnaha hauora, e whakapakari ana i ngā kaiārahi me te noho haepapa, e whakapai ake ana hoki i te āhei o ngā tāngata katoa o Aotearoa ki te toro atu ki te ao hauora, ki te whiwhi hoki ki ngā putanga taurite.
“Nā reira, kei te whakawhirinaki atu mātou ki tēnei kaupapa tūroa hou, e tū kaha ai te pūnaha o te hauora me te hunga whaikaha. Hei ngā marama e heke mai ana, ka kawea ia tāpaenga ki te Rūnanga o te Kāwanatanga, ā hei te wāhanga hou hoki o te Pāremata.
“Ka kōkirihia ngā whakahoutanga e tētahi rōpū minita e arahina ana e te Pirimia. Ko ngā mema o te rōpū ko te Minita Take Pūtea, ko te Minita Take Hauora me te Minita Tuarua o ngā Take Hauora, ko Peeni Henare.
Ko tētahi o ngā whāinga tōmua, he whakaū i ngā panonitanga papai hou i hua mai i ngā marama tata nei i te wā o te pānga mai o te urutā o COVID-19, pērā i ngā huihuinga ā-matihiko, te tūtohu ā-hiko me te whakahoutanga o te aronga o te motu ki te Hauora Tūmatanui.
“Kia mōhio mai koutou, he kawenga tino nui te whakahoutanga o tō tātou pūnaha o te hauora me te rāngai whaikaha, ehara i te mea ka tutuki tēnei mahi i te wā poto. Me whakapau kaha i ngā tau maha e kitea ai ngā panonitanga whaihua me ōna painga.
“Nā runga i tērā whakaaro, ka whakatū au i tētahi Kōmiti Whāiti (kei raro i te Wāhanga 11 o te Public Health and Disability Act) ki te āta whiriwhiri i te hōhonutanga o te kaupapa i roto i te roanga o te wā.
“Ka whakatūria hoki tētahi rōpū whakahaere mahi hei kōkiri i ngā taipitopito o ngā kaupapa here me te mahi hoahoa. Ka whakahaerehia tēnei rōpū e te Tari o te Pirimia me te Rūnanga o te Kāwanatanga.
“Ka kore pea e āta kitea anōtia tēnei āhuatanga e tēnei reanga, arā, kei te tautoko tātou i ō tātou tākuta, i ō tātou nēhi rātou ko ngā kaimahi hauora – waihoki ko ā rātou mahi nui whakaharahara – ki te āta whakarato i tētahi pūnaha o te hauora me te hunga whaikaha e pono ana ki te motu whānui. Koia tērā ko te taumata tika o ngā mahi hauora ki Aotearoa,” te kī a David Clark.
